Z danych NFZ wynika, że przeciętny dorosły Polak ma 13 zębów z próchnicą. To ogromny problem społeczny. Wśród głównych przyczyn choroby na pierwszy plan wysuwają się spożycie cukrów oraz niewłaściwa i nieregularna higiena jamy ustnej. Na wizyty u dentysty często decydujemy się dopiero, gdy odczuwamy ból, więc leczenie próchnicy odbywa się już w zaawansowanym stadium. Jak więc powinniśmy dbać o zęby, aby cieszyć się zdrowym uśmiechem? Czy próchnica na zębach jest groźna? Dlaczego warto pielęgnować jamę ustną już od niemowlęctwa?

Co powoduje próchnicę?

Próchnica zębów to nic innego jak infekcja bakteryjna. Stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia jamy ustnej i całego organizmu. Jak powstaje próchnica i w jaki sposób przebiega?

Przyczyną powstawania próchnicy jest obecność cukrów. Za ich sprawą zmienia się środowisko jamy ustnej. Spada poziom pH, co sprzyja zaburzeniu naturalnej mikroflory płytki nazębnej. W wyniku metabolizmu cukrów bakterie wytwarzają kwasy, co skutkuje demineralizacją szkliwa i uszkodzeniem zębiny. Jednak nawet osoby z bogatą w cukier dietą mogą mieć zdrowe zęby, pod warunkiem, że będą dbać o staranne oczyszczanie jamy ustnej po każdym posiłku. Największym czynnikiem ryzyka w próchnicy zębów jest bowiem niewłaściwa higiena.

Jakie są jeszcze inne powody powstawania próchnicy? Wśród czynników ryzyka można wymienić:

• złe nawyki żywieniowe – niedostarczanie organizmowi odpowiednich witamin i minerałów ma wpływ na kondycję zębów,
• zmniejszone wydzielanie śliny (kserotomia) – ślina wpływa na zachowanie stabilnego pH w jamie ustnej i zapobiega namnażaniu się bakterii, dlatego jej niedobór sprzyja rozwojowi próchnicy,
• niektóre leki – mogą zmniejszyć wydzielanie śliny lub osłabiać naturalną florę bakteryjną i zwiększyć podatność zębów na infekcje (np. antybiotyki),
• choroby, takie jak cukrzyca czy refluks żołądkowy mogą sprzyjać powstawaniu próchnicy,
• wady zgryzu – nietypowa budowa zębów albo ich ciasne ułożenie może utrudniać higienę jamy ustnej i sprzyjać gromadzeniu się płytki nazębnej.,
• zakażenie – do przeniesienia się próchnicy może dojść, gdy np. jemy wspólnymi sztućcami, pijemy z jednej szklanki czy całujemy się z osobą, która cierpi z powodu tej infekcji.

Warto podkreślić, że tylko w niewielkim stopniu podatność zębów na próchnicę jest warunkowana genetycznie. W większości przypadków leczenie zębów jest konieczne, ponieważ po prostu zaniedbaliśmy higienę. Wiedza o tym, jak pielęgnować jamę ustną powinna być wpajana dzieciom już od najmłodszych lat. Dobre nawyki żywieniowe oraz odpowiednia profilaktyka i higiena to najlepsze sposoby zapobiegania próchnicy.

Jeśli zaś chodzi o etapy rozwoju próchnicy, to przebiega ona w kilku fazach. Czy pierwsze objawy próchnicy są widoczne? Zazwyczaj na początku infekcji można zauważyć białe przebarwienia, świadczące o odwapnieniu. Zęby z próchnicą stają się porowate i nadwrażliwe na skrajne temperatury oraz słodkie i kwaśne smaki. Nieleczona próchnica dociera do coraz głębszych warstw. Pojawiają się dolegliwości bólowe. W zaawansowanej próchnicy dochodzi bowiem do uszkodzenia miazgi. Gdy stan zapalny nie jest zaawansowany i w porę wdrożymy leczenie, miazga ma jeszcze szansę się wygoić. W przeciwnym wypadku zapalenie staje się nieodwracalne, a w ostatnim etapie rozwoju próchnicy infekcja dotrze do korzenia.

Jak zapobiegać próchnicy?

Zaledwie co piąty dorosły Polak wie, jak prawidłowo pielęgnować jamę ustną. A to przecież najprostsza i najskuteczniejsza metoda na uniknięcie dolegliwości bólowych i innych nieprzyjemnych konsekwencji.

Jak zatem zapobiegać próchnicy? Podstawą profilaktyki jest oczywiście codzienna higiena jamy ustnej. Jak skutecznie myć zęby? Należy dbać o precyzję ruchów i szczotkować cały obszar koron, nie zapominając o języku. Najlepiej myć zęby po każdym posiłku (zwłaszcza po spożyciu cukrów), a absolutne minimum to dwa razy dziennie: rano i wieczorem. Cały zabieg powinien trwać dwie minuty, jeśli używamy elektrycznej szczoteczki do zębów, a jeśli manualnej, to powyżej trzech.

A jaka pasta na próchnicę sprawdzi się najlepiej? Warto wybrać taką, w której składzie znajdziemy chlorheksydynę, będącą skutecznym środkiem przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym. Kolejny ważny składnik to mleczan glinu – środek o działaniu ściągającym i przeciwzapalnym. W zapobieganiu próchnicy kluczowy jest fluor, który wzmacnia szkliwo. Wybierając pastę szukajmy takiej, która zawiera również taurynę, kwas hialuronowy i cytrynian cynku. W składzie naturalnych past do zębów znajdziemy natomiast aloes i alantoinę, które łagodzą podrażnienia i przyspieszają regenerację dziąseł, wzmacniający szkliwo ksylitol, chlorek cetylpirydynowy, będący skutecznym środkiem przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym, a także olejek mięty pieprzowej, który nie tylko  odświeża oddech, ale i wykazuje działanie antyseptyczne.

Aby zapobiegać próchnicy konieczne jest także stosowanie nici dentystycznej lub irygatora oraz płynu do płukania jamy ustnej. Szczególnie polecane, zwłaszcza dla dzieci i kobiet w ciąży oraz karmiących piersią, są płyny, które nie zawierają alkoholu. W składzie produktu warto poszukać diglukonianu chlorheksydyny. To środek przeciwzapalny, przeciwbakteryjny i przeciwgrzybiczy oraz hamujący powstawanie płytki nazębnej.

W profilaktyce i higienie niezwykle istotne są regularne wizyty u dentysty, który nie tylko przeprowadzi kontrolę stanu zdrowia jamy ustnej, ale i wdroży odpowiednie zabiegi zapobiegające próchnicy zębów (np. lakowanie).

Jak leczyć próchnicę?

Przy pierwszych objawach próchnicy często możliwa jest remineralizacja szkliwa. Stomatolog oczyszcza ząb i nakłada preparat z fluorem. Im bardziej zaawansowana próchnica, tym bardziej inwazyjnych metod wymaga. Gdy pojawia się ubytek, dentysta usuwa zarażoną tkankę i stosuje wypełnienie, potocznie zwane plombą. Zęby z próchnicą, która dotarła już głęboko, są poddawane leczeniu kanałowemu. Polega ono na usunięciu miazgi zębowej i oczyszczeniu kanałów. Takie leczenie próchnicy skutkuje tym, że ząb staje się martwy.

Jeśli zlekceważymy objawy i w porę nie udamy się na wizytę u dentysty, to może okazać się, że zęba z próchnicą nie da się uratować, ale to nie wszystko. Czym jeszcze grozi nieleczona infekcja? Może nawet skończyć się sepsą, ropniem czy zaburzeniami pracy narządów, takich jak nerki czy trzustka.