Efekty noszenia aparatu ortodontycznego mogą być bardzo satysfakcjonujące – w końcu nagrodą za trud związany z całym procesem leczenia są ładne, proste zęby i skorygowany zgryz. Niestety, wymaga to dużo cierpliwości. Bardzo ważna jest skrupulatna higiena zębów z aparatem ortodontycznym. Jakie akcesoria do szczotkowania mogą okazać się przydatne? Czy osoby noszące aparat ortodontyczny mogą używać tej samej pasty do zębów, co kiedyś? Jak zapobiegać próchnicy i zapaleniu dziąseł?

Jak dbać o aparat ortodontyczny?

Aby wyjaśnić wątpliwości dotyczące sposobu czyszczenia aparatu ortodontycznego, należy najpierw przyjrzeć się dwóm rodzajom aparatów stosowanych do korekty wad zębowych i wad zgryzu. Możemy je podzielić na:

• aparaty ortodontyczne ruchome – czyli takie, które pacjent może samodzielnie wyjąć z jamy ustnej. Zazwyczaj są one zbudowane z elementów drucianych i akrylowej płyty zawierającej śrubę ortodontyczną. Najczęściej stosowane są u dzieci oraz dorosłych, w przypadku których chodzi jedynie o niewielkie wady uzębienia,
• aparaty ortodontyczne stałe – jak wskazuje nazwa, są to aparaty, które nosi się przez cały proces leczenia. Stosowane są u pacjentów ze znacznymi wadami. Na konstrukcję tego rodzaju aparatów składają się druty, zamki i śruby. Należy jednak zaznaczyć, że istnieją różne typy stałych aparatów. Najpowszechniejsze są ligaturowe (widoczne) oraz samoligaturowe (nie wymagają wymieniania gumek, więc utrzymanie higieny i dbanie o aparat są łatwiejsze) oraz niewidoczne z zewnątrz, bo montowane od wewnętrznej strony łuku zębowego, aparaty lingwalne.

Najmniej kłopotliwa jest właściwa pielęgnacja ruchomego aparatu ortodontycznego. Nie wymaga zaopatrywania się w szczególne akcesoria do szczotkowania. Jak więc dbać o ruchomy aparat ortodontyczny? Na co dzień wystarczy szczoteczka i pasta do zębów. Czyszczenie aparatu ruchomego powinno się przeprowadzać z użyciem miękkiego włosia, z uwagi na tworzywo, z jakiego jest wykonany. Trzeba mieć też na względzie to, że akryl nie lubi zbyt ciepłej wody. Z tego samego powodu lepiej nie używać pasty do zębów o dużym wskaźniku ścieralności. Można zdecydować się na tę przeznaczoną do protez. Czyszczenie aparatu ortodontycznego szczoteczką i pastą powinno odbywać się codziennie po jego użyciu. Raz na jakiś czas warto ponadto zastosować preparaty do protez zębowych w postaci rozpuszczalnych w wodzie tabletek albo proszku. A czy jakiekolwiek znaczenie ma sposób przechowywania aparatu? Tak, to bardzo ważna składowa dbania o higienę. Trzeba zaopatrzyć się w specjalny pojemnik, najlepiej z ociekaczem. Nie zapominajmy o jego regularnym czyszczeniu, aby zapobiec rozwojowi bakterii.

A jak czyścić stały aparat ortodontyczny? Wymaga to nieco cierpliwości i początkowo może wydać się trudne. Jeśli zawczasu zaopatrzymy się w niezbędne akcesoria do szczotkowania i pielęgnacji, szybciej nabierzemy wprawy. O zestawach do pielęgnacji i myciu zębów z aparatem stałym będzie mowa w dalszej części artykułu.

Jakie akcesoria są przydatne do czyszczenia aparatu?

Aparat sprzyja zaleganiu resztek jedzenia. Ma wiele drobnych elementów, gdzie z łatwością gromadzą się bakterie. Dlatego tak istotna jest odpowiednia pielęgnacja, dzięki której można zmniejszyć ryzyko powstania próchnicy czy stanów zapalanych. Aby kompleksowo zadbać o dokładne czyszczenie aparatu ortodontycznego, potrzebne będą akcesoria do szczotkowania i usuwania resztek pokarmowych oraz specjalne preparaty. Co zatem powinno znaleźć się w naszym zestawie do pielęgnacji?

• szczoteczka do zębów – można sięgnąć po standardowy produkt albo przeznaczony do higieny zębów z aparatem ortodontycznym oraz czyszczenia jego elementów. Od zwykłej szczoteczki do zębów ta specjalistyczna różni się kształtem włosia – ma rowek ułatwiający jej dopasowanie do drutów i zamków. A co ze szczoteczką elektryczną? Czy mając aparat, można nią szczotkować zęby? Można, pod warunkiem, że użyjemy miękkiego włosia i ustawimy niskie, delikatne obroty, co zminimalizuje ryzyko uszkodzenia aparatu. O wiele lepszym wyborem będzie jednak soniczna szczoteczka do zębów. Jej działanie polega na wytworzeniu mikroskopijnych bąbelków z pasty do zębów, śliny i wody, które z łatwością docierają do wszelkich zakamarków jamy ustnej. Szczotkowanie zębów szczoteczką soniczną jest skuteczne, bezpieczne i rekomendowane przez ortodontów,
• irygator – jego działanie polega na usuwaniu resztek jedzenia i płytki nazębnej za pomocą wody pod ciśnieniem. To niewątpliwie sprzęt, w który warto zainwestować. Z irygatorem czyszczenie przestrzeni międzyzębowych oraz elementów aparatu jest łatwe i efektywne,
• szczoteczki jednopęczkowe – czyli takie, która mają jeden pęczek włosia. Ergonomiczny kształt sprawia, że jednopęczkowa szczoteczka do zębów z łatwością dotrze do trudno dostępnych miejsc. Służy do czyszczenia zębów oraz drutów i zamków aparatu,
• szczoteczki międzyzębowe – z ich pomocą czyszczenie aparatu ortodontycznego stanie się jeszcze prostsze. Szczoteczki międzyzębowe mają malutkie podłużne główki – występują w szerokiej gamie rozmiarów, więc każdy znajdzie odpowiednią dla siebie. Docierają do trudno dostępnych miejsc i w zasadzie pełnią tą samą funkcję, co irygator. Jeśli jednak nie chcemy inwestować w droższy sprzęt, szczoteczki międzyzębowe mogą być dobrą alternatywą. Poza tym, są poręczne i łatwo je zabrać ze sobą do szkoły czy pracy,
• nić ortodontyczna – wiele osób zadaje sobie pytanie: czy nitkowanie to dobry sposób na czyszczenie przestrzeni międzyzębowych i elementów aparatu? Okazuje się, że tak. Nić może się znaleźć w naszym zestawie do pielęgnacji aparatu, ale pod jednym warunkiem – musi być to produkt specjalnie do tego przeznaczony. Nie może się rwać, za to powinna rozszerzać się podczas manewrowania, tak, aby lepiej oczyścić przestrzenie pod łukiem aparatu. Trzeba jednak podkreślić, że nawet najlepsza nić nie zagwarantuje tak precyzyjnego czyszczenia aparatu ortodontycznego jak irygator czy szczoteczki.
• lusterko ortodontyczne – aby proces leczenia przebiegał bez zakłóceń, konieczne jest kontrolowanie stanu jamy ustnej. Lusterko ortodontyczne pozwoli szybko wyłapać niepokojące zmiany.
• wosk ortodontyczny – zdarza się, że zamki i łuki aparatu podrażniają dziąsła, język czy wewnętrzną stronę policzków. Nie dość, że to nieprzyjemne, może też prowadzić do rozwoju stanu zapalnego. Jak pomoże wosk ortodontyczny? Wystarczy zaaplikować go na drażniący element aparatu, aby stworzyć ochronną warstwę, a gdy się wypłucze, nałożyć ponownie.

Jak czyścimy stały aparat ortodontyczny? Najpierw zdejmujemy ruchome elementy. Zabiegi higieniczne rozpoczynamy od części aparatu umieszczonych na zębach trzonowych. W dalszej kolejności czyścimy rurki i pierścienie, na koniec zamki i łuki. Oczywiście najłatwiej robić to podczas mycia zębów.

Jak myć zęby z aparatem stałym?

Powiedzieliśmy już o tym, na czym polega odpowiednia pielęgnacja aparatu ortodontycznego. Z jednej strony, ważne jest dokładne i regularne usuwanie osadzających się na nim bakterii i dotarcie do wszelkich zakamarków, z drugiej natomiast, należy traktować go delikatnie. Nie da się ukryć, że aparat bardzo utrudnia mycie zębów. Wiemy już, że najlepiej sprawdzą się szczoteczki soniczne lub manualne z miękkim włosiem, zwłaszcza specjalnie przeznaczone dla pacjentów ortodontycznych. Irygator zapewni natomiast najskuteczniejsze czyszczenie przestrzeni międzyzębowych. Produkty do higieny jamy ustnej dla osób noszących stały aparat: pasty do zębów i płyny do płukania, nie mogą być przypadkowe. Powinny zawierać składniki łagodzące, działające przeciwzapalnie, a jednocześnie hamujące gromadzenie się płytki nazębnej. Dobrze, jeśli w ich formule znajduje się chlorheksydyna, która wykazuje dużą skuteczność zarówno w wyciszeniu stanów zapalnych, jak i zwalczaniu bakterii i grzybów. Produkty z chlorheksydyną, ale i mleczanem glinu czy tauryną są nieocenione, zwłaszcza na początku leczenia ortodontycznego, gdy dziąsła są szczególnie narażone na podrażnienia i nadwrażliwość, a nawet krwawienie.

Skoro mamy już wszystkie niezbędne akcesoria i produkty do higieny, przejdźmy do tego, jak czyścić zęby, jeśli nosimy niezdejmowany aparat?

1. Wyjmujemy ruchome elementy.
2. Myjemy zęby szczoteczką. Sprawdzi się technika roll: włosie umieszczamy pod kątem 45 stopni względem dziąseł i wykonujemy bardzo delikatne dociskające ruchy w przód i w tył (po ok. 10 s. na ząb).
3. Nie zapominamy o dokładnym czyszczeniu aparatu. Zaczynamy od elementów umieszczonych na zębach trzonowych. W dalszej kolejności czyścimy rurki i pierścienie, na koniec zamki i łuki.
4. Za pomocą irygatora, nici lub szczoteczek przeprowadzamy czyszczenie przestrzeni międzyzębowych i elementów aparatu.
5. Na koniec używamy łagodzącego i odkażającego ortodontycznego płynu do płukania jamy ustnej.

Jak często myć zęby przy aparacie stałym?

Odpowiedź na to pytanie brzmi: jak najczęściej. Właściwa pielęgnacja stałego aparatu ortodontycznego i higiena jamy ustnej wymagają samodyscypliny. Mycie zębów po każdym posiłku to inwestycja w zdrowy uśmiech. absolutne minimum to:

• szczotkowanie zębów przed i po śniadaniu,
• czyszczenie jamy ustnej po obiedzie,
• wieczorne mycie zębów tuż przed pójściem spać.

Nie zawsze okoliczności pozwalają porządnie wyszczotkować zęby po posiłku. Wtedy warto chociaż użyć szczoteczki międzyzębowej i płynu do płukania, aby usunąć zalegające resztki jedzenia. Pamiętajmy, że higienę zębów z aparatem ortodontycznym możemy wspierać dietą. Jakie jedzenie po założeniu aparatu nie powinno znajdować się naszym menu? Lepiej unikać twardych przekąsek. Mogą uszkodzić aparat. Niewskazane są oczywiście cukry, a dzięki unikaniu kleistych potraw czyszczenie zębów stanie się łatwiejsze.